Nghỉ hưu, nhưng Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Donald H. Rumsfeld vẫn được nhiều người Mỹ nhắc đến. Từng có dư luận ông sẽ ra tranh cử tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 2008, nhưng cuối cùng điều đó không xảy ra và người ta đặt câu hỏi vì sao con người tài năng, có tính cách, phẩm chất rất đặc biệt này lại xa lánh chính trường?

Tìm hiểu về một vài quy tắc sống và làm việc của Rumsfeld có thể giúp lý giải thêm một phần điều này.

Tin vào bản thân, thành công hay thất bại quyết định ở năng lực vượt khó

Cựu Bộ trưởng Rumsfeld sinh năm 1932 trong một gia đình người Mỹ gốc Đức

Câu này chính là quy tắc sống và phấn đấu của Donald H. Rumsfeld, người duy nhất hai lần làm bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ dưới thời Tổng thống (TT) G. R.Ford và G. W. Bush.

Rumsfeld rất chú ý giữ gìn hình ảnh mình. Nhớ lại quá khứ, ông nói cảm khái: “Con khỉ leo càng cao thì mông nó hở ra càng nhiều”. Ý là, nếu anh leo lên chức vụ càng cao thì các nhược điểm của anh càng dễ bị thiên hạ khám phá. Quyết đoán nhưng vẫn thận trọng, đó có thể coi là quy tắc sống của Rumsfeld.

Bản thân ông sưu tầm được một bộ các câu cách ngôn tài trí hài hước, hiểu đúng, biết sâu về nghệ thuật sống của con người, trong đó bao gồm quan điểm của nhiều nhân vật như Mark Twain, Charles De Gaule, tay đua xe Mario Andretti … thậm chí có cả quan điểm của cô bé 7 tuổi con gái ông – “Muốn sống vui vẻ, cần tới mỗi người”.

Câu này mới nghe có vẻ nông cạn nhưng ý nghĩa khá là sâu sắc. Bạn sao có thể sống vui vẻ khi có hiềm khích với người khác? Và Rumsfeld phân loại các tư tưởng thành từng nhóm, tương tự người ta sưu tập các loại hộp kẹo.

Là một người ham đọc sách tới điên cuồng và say mê kiến thức, có lần trong một tuần Rumsfeld ngốn hết 4 cuốn sách. Một số tác phẩm ông mới đọc gần đây như: “Những bài diễn thuyết hay nhất của Lincoln”, “Chuyện thật về một lính bộ binh trong chíến tranh tình báo chống khủng bố”, “Tâm hồn đẹp”, …Có lần ông mang cả sách vào rạp chiếu bóng, để phòng khi phim dở thì... đọc sách.

Say mê sưu tầm các câu cách ngôn, danh ngôn

Rumsfeld thời trai trẻ học ở trường Princeton (Ảnh: princeton.edu)

Rumsfeld luôn sưu tầm và ghi nhớ các quy tắc sống nói trên và rút ra các tinh hoa từ chúng. Trong gần 50 năm ông từng làm nhiều chức vụ từ thấp đến cao, trên chính trường cũng như trên thương trường ...

Rumsfeld nói: “Tôi luôn luôn để tâm sưu tầm các câu cách ngôn.” Ông truyền bá những điều ông mới phát hiện, trong đó có một câu thích hợp với trường hợp hội đồng quản trị công ty bàn về một quyết sách gì đấy: “Tuyệt đối chớ có khinh xuất kết luận rằng việc bạn không làm được thì người khác cũng không thể làm được.” Bao nhiêu người thất bại cay đắng vì bệnh chủ quan này.

Một câu khác có thể được những người có tính nóng vội đồng cảm: “Sai lầm lớn nhất là có cái thang rất tốt nhưng lại không có bức tường thích hợp để dựa thang vào.” Quả thế, lúc ấy cái thang trở nên vô dụng. Làm thế nào để tìm ra bức tường ấy – đó là cả một nghệ thuật ứng xử.

Bạn đã bao giờ cảm thấy sức ép trong quá trình muốn công việc thành công chưa? Hãy thư giãn một chút! “Mỗi ngày đều có vô số cơ may, có thể nó dẫn ta đến các sai lầm lớn. Hãy hưởng thụ cuộc sống đi!”

Bạn muốn tìm một cương vị mới ư? Rumsfeld kiến nghị bạn hãy trao đổi với người tiền nhiệm: “Họ thông thuộc đường đi lối lại, có thể giúp bạn sớm tìm hiểu từng khâu. Hãy cố gắng thử tự khai phá đường đi, tuyệt đối chớ có lặp lại sai lầm của kẻ khác.”

Một số danh ngôn rất có tác dụng gợi ý, chẳng hạn như một câu của Churchill: “Xưa nay chưa bao giờ thắng lợi có thể quyết định trước mọi sự việc; thất bại cũng không thế đánh đổ tất cả; cái ta cần dựa vào là lòng dũng cảm.”

Một số câu có chút màu sắc khinh bạc thói đời: “Rất có thể bất kỳ một người bạn nào đó ở đặc khu Washington DC sẽ là đao phủ của bạn”, “Làm việc càng vất vả mệt nhọc thì tôi càng cảm thấy may mắn”...

Biến quy tắc sống thành hiện thực

Một trợ lý của Bộ trưởng Quốc phòng Rumsfeld trong lần nhậm chức đầu tiên nói: “Không chỉ sưu tầm các quy tắc sống mà Rumsfeld còn ứng dụng chúng vào đời sống và công việc”.

“Cấp trên giỏi thì tuyển dụng cấp dưới giỏi; cấp trên của tầng nấc thấp thì dùng cấp dưới tầng nấc thấp” – đây là một câu nói Rumsfeld ưa thích.

Năm 1969, khi là người phụ trách chính của một cơ quan hợp tác kinh tế, Rumsfeld chủ yếu dành mấy tháng đầu tiên vào việc tuyển chọn, đề bạt cán bộ cấp dưới.

Ông nhớ lại: “Tôi tránh giải quyết những công việc cụ thể mà chỉ lo chọn cán bộ”. Ông hiểu rõ chân lý “cán bộ quyết định tất cả”. Cán bộ cấp dưới càng giỏi thì cấp trên càng đỡ mất thời gian và tâm trí lo nghĩ về cấp dưới.

Kết quả ra sao? Dĩ nhiên là rất tốt. Cấp dưới của ông ngày ấy gồm: - Christine T. Wheatman, cựu thống đốc bang New Jersey, nay là Vụ trưởng Vụ Bảo vệ môi trường; - Bill Bradley, cựu ngôi sao bóng rổ nhà nghề NBA, sau là sinh viên nhận học bổng Roosevelt trường đại học Princeton, cuối cùng được bầu làm thượng nghị sĩ bang New Jersey; - chàng trai Dick Cheney người bang Wyoming, nay là phó TT Mỹ, từng được TT Bush chỉ định thay thế mình khi TT phải đi phẫu thuật.

Cả 3 người này đều rất được việc và nhanh chóng thăng tiến.

Người ta có cảm giác Rumsfeld có lúc hình như thích được trở về thỏa sức phi ngựa tại trang trại chăn nuôi của mình ở bang New Mexico hơn là thắng thế trong khẩu chiến với các nhà báo hoặc các chính khách xung khắc với ông thích bới lông tìm vết.

Tuy rằng thủ đô Washington có một số người để lại cho ông ấn tượng sâu sắc, song người ta vẫn thấy Rumsfeld chỉ khâm phục cá biệt một vài nhân vật. Từ lâu, không ít người làm việc trong Quốc hội nhận thấy ông quá thẳng tính, khó có thể hòa hợp: “Ông ấy làm chúng tôi ai nấy đều khó chịu”, “Ông ấy bao giờ cũng lắng nghe bạn báo cáo, nhưng lại không bàn bạc với bạn” – một cán bộ nhận xét.

Một dạo, báo chí đưa tin bà Rice, đương kim Quốc vụ khanh chính phủ Mỹ, từng có lần rỏ nước mắt trước thái độ ngang tàng của Rumsfeld.

“Phê bình chỉ trích là chuyện giằng co vô nghĩa”, “Hãy miệt mài gian khổ làm việc, mặc cho kẻ khác gièm pha nói xấu, cứ gắng sức làm việc tiến thẳng tới mục tiêu đã chọn của mình” là những câu được ông sưu tầm trong tập cách ngôn.

Rất ít khi ông ngồi trong phòng làm việc rộng thênh thang của mình mà thường đứng bên cạnh mô hình, sa bàn gì đó. Khi nghe hoặc bàn công việc, ông thường đi đi lại lại. Bao giờ ông cũng mặc đồng phục, đi giầy du lịch.

Một số phẩm chất tốt

Ông Rumsfeld còn là một nhà kinh doanh xuất sắc

Bạn bè tin rằng khiêm tốn là bí quyết thành công của Rumsfeld. “Hãy học cách nói tôi không biết”. Xưa nay ông không bao giờ giả vờ hiểu, không bao giờ xấu hổ vì việc học hỏi người khác, vì nói câu "Tôi không biết". Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe – phương Đông cũng có câu tương tự.

Một cựu trợ lý của ông nhớ lại: “Ngài Bộ trưởng thích truy hỏi tận gốc gác mọi vấn đề mới”. Rumsfeld nói: “Tôi nhờ người khác chỉ bảo nhiều vấn đề và cảm thấy việc học hỏi ấy là một sự hưởng thụ”.

Đây cũng là một quy tắc sống của ông. Tài giỏi hơn người mà vẫn chăm lo học hỏi người khác và lấy điều đó làm niềm vui, coi đó là sự hưởng thụ – thử hỏi mấy người ở cương vị cao như Rumsfeld có thể làm được như vậy? Chính là nhờ phẩm chất này mà ông luôn tiến lên trên con đường trau dồi cho mình những khả năng tốt hơn.

Hai quy tắc sau đây có thể trình bày tốt nhất phẩm chất của Rumsfeld. Quy tắc thứ nhất lấy từ lời của Abraham Lincoln, người được gọi là “Chúa Jesu của nước Mỹ” – “Phần tốt đẹp nhất của cuộc đời là do tình bạn làm nên”.

 Đúng thế, phương Đông có câu rất hay Học thầy không tày học bạn. Có ai thành đạt mà không nhờ sự giúp đỡ hữu ý hoặc vô tình của bè bạn? Tấm gương thành công hoặc thất bại của bạn luôn là bài học quý giá nhất đối với mỗi người chúng ta. Vì thế hãy luôn lấy bạn làm gương soi mình! Đừng lừa thầy phản bạn!

Quy tắc thứ hai là con đường thành công của chính Rumsfeld: “Cần để cho người thân và bạn bè biết rằng dù có bị bao trùm bởi vinh quang và nhục nhã do địa vị của mình đem lại, thì anh vẫn là con người anh thủa ban đầu”.

Trên đường đời, ta từng gặp không ít người khi đã thành danh thì biến thành con người khác hẳn ban đầu, thành kẻ “mất gốc”. Không ít kẻ từ nghèo hèn leo lên địa vị cao vì không hiểu quy tắc đó nên thường sinh ra thói quan dạng, hống hách, ngạo mạn khiến thiên hạ cười chê.

Nhưng Rumsfeld thường xuyên cải tiến các quy tắc chứ không câu nệ. Một quy tắc của ông ngày trước là: “Nếu bạn định ra các quy tắc thì chớ bao giờ có quá 10 cái”. Thế nhưng ngày nay bộ quy tắc của ông đã có đến 150.

Gần đây ông lại sửa đổi một quy tắc của nhà báo Dan Rash ở công ty phát thanh Columbia: “Có 3 cách trả lời câu hỏi của nhà báo: 1. Tôi biết và đồng ý nói; 2. Tôi biết nhưng sẽ không nói; 3. Tôi không biết". Nhưng Rumsfeld tích cực kêu gọi mọi người nên từ chối nói ra bất cứ thông tin nào cho các nhà báo có thể giúp bọn khủng bố. Vì thế, ông tăng thêm một quy tắc: “Tôi có thể trả lời bạn, nhưng đó là khi bạn thể hiện rằng bạn thực muốn nghe, muốn hiểu về tôi".