Hồi còn nhỏ, tôi nhớ các vị luật sư được gọi là trạng sư và họ là những người rất được kính nể. Nhưng sau này, ngay cả ở Việt Nam trước năm 1975, những người tốt nghiệp ngành luật trở thành lạm phát và nghề luật sư đã bị mất đi một phần sự tôn trọng. Nay ở những quốc gia như Hoa Kỳ, nơi việc kiện tụng trở thành chuyện thường nhật, và với loại kiện kiểu nếu được thì luật sư ăn chia, đã khiến chúng ta càng cảm thấy ngành này đã bị thương mại hóa quá mức. Nhưng tuần này có hai vị luật sư đã khiến tôi nghĩ lại.

Người đầu tiên là Luật Sư Lê Trần Luật, luật sư của bà Nguyễn Thị Việt, một trong tám giáo dân bị đưa ra tòa về vụ Thái Hà. Ông Luật đã có nhiều lần đứng ra bào chữa cho những người tranh đấu nhưng chúng ta chưa bao giờ được nghe hay đọc luận cứ của ông. Tuần này, luận cứ của ông đã được cho phổ biến trên Internet. Không biết một vị luật sư sẽ nghĩ sao về luận cứ của ông nhưng bản thân kẻ viết bài này thì hết sức cảm phục.

Mở đầu với khẳng định “bà Việt và những giáo dân bị xét xử hôm nay là hoàn toàn vô tội. Bất công thay cho những con người cầu nguyện để hy vọng tìm thấy công lý đã bị truy tố và xét xử như những người phạm tội,” ông Luật đã xác định là cáo trạng nói bà Việt phạm pháp là hoàn toàn vô lý. Và vô lý chính là vì tài sản mà họ ra vào và phá hàng rào là tài sản của Giáo Hội mà nhà nước đã chiếm lĩnh bất hợp pháp.

Chính quyền theo ông đã chiếm lĩnh đất này dựa trên hai văn bản pháp lý. Ðầu tiên là Luật Cải Cách Ruộng Ðất năm 1953, nhưng ông khẳng định “Toàn bộ 38 Ðiều của Luật Cải Cách Ruộng Ðất năm 1953 ghi rõ đối tượng cải tạo của Luật CCRÐ 1953 là ruộng đất để sản xuất nông nghiệp ở nông thôn, mà đất đai thuộc khuôn viên nhà thờ Thái Hà là đất ở thành thị (thủ đô Hà Nội) nên không thuộc đối tượng bị cải cách của Luật CCRÐ.” Và “Thông tư số 73/TTg ngày 07/07/1962” về việc quản lý đất của tư nhân cho thuê, đất vắng chủ, đất bỏ hoang ở nội thành, nội thị”. Miếng đất của nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế chưa bao giờ bị bỏ hoang thành ra không thể nằm trong “diện” của thông tư này.

Ðể “chọc quê” thêm chính quyền, ông còn đưa ra hai sắc lệnh, một do Võ Nguyên Giáp và một do Hồ Chí Minh ký đều xác nhận là “Các nhà thờ, chùa, đền, miếu, thánh thật và các đồ thờ, các trường giáo lý của tôn giáo được luật pháp bảo hộ”. Chưa hết, mượn việc đặt vấn đề về lý luận của thành phố Hà Nội về việc Linh Mục Vũ Ngọc Bích đã giao nộp đất này cho chính quyền, ông đã mắng khéo cả chính quyền trung ương “Nếu Tòa án công nhận lập luận của phía chính quyền Thành phố Hà Nội là đúng, tức công nhận người quản lý có quyền định đoạt số phận tài sản trên cả chủ nhân của tài sản, thì điều này chẳng những trái luật, mà còn công khai thừa nhận rằng: Chủ tịch nước, thủ tướng hay ai đó cấp cao cao hơn một chút (có quyền quản lý đất nước) là có quyền “giao” lãnh thổ, lãnh hải, không phận nước Việt Nam cho nước ngoài mà không cần thông qua Quốc Hội hoặc không cần phải tổ chức trưng cầu ý dân?”

Phần hai của bản luận cứ là để lật đổ lý luận của công tố viện về cáo buộc gây rối trật tự công cộng, hủy hoại tài sản. Và sau cùng ông đã lớn tiếng chê trách “Việc một số cơ quan nhà nước đã cố tình vi phạm pháp luật, không tôn trọng sự thật khách quan, không tôn trọng những chứng cứ pháp lý, thiếu công tâm trong quá trình giải quyết vấn đề đất đai, tài sản của giáo xứ Thái Hà, đã gây bất bình rất lớn trong lòng giáo dân. Lẽ ra chính quyền thành phố Hà Nội phải nhận thấy rõ điều đó và nhanh chóng sửa sai, trả lại công bằng cho người dân; đằng này lại cố tình lạm dụng quyền lực, dùng mọi thủ đoạn để đối phó với dân, kể cả vu vạ, dựng đứng sự việc, nhằm mục đích đè bẹp mọi tiếng nói từ lương tri con người, dung túng kẻ phạm tội thật sự, nhường chỗ cho bóng tối và tội ác hoành hành, thách thức lòng tin.” Và đòi tòa phải nhận là thân chủ của mình vô tội.

Làm luật sư bào chữa trong một chế độ không tôn trọng luật pháp mà dám mạnh tiếng bênh vực cho một kẻ bị chế độ lên án đã là một điều can đảm. Dùng lời bào chữa để lên án chính quyền chà đạp lên pháp luật thì thật là một hành động vô cùng đáng kính phục.

Nhưng không phải chỉ có luật sư Luật ở Việt Nam mà ở ngay Hoa Kỳ, một vị luật sư khác đã làm cho cả nước Mỹ phải ngạc nhiên và thán phục. Người đó là Luật Sư Joseph Cao Quang Ánh. Câu chuyện của ông nay đã là câu chuyện được cả nước Mỹ biết đến nhưng điều đáng kính phục về ông cũng như về ông Luật là ở chỗ đây là những con người đã dám nói dám làm.

Theo tờ Washington Post, ông Ánh, một người cho đến gần đây vẫn ghi tên mình là một cử tri độc lập, đã nộp $900 để ra ứng cử đại diện cho đảng Cộng Hòa. Nhưng cho đến khi ông thắng cử, đảng Cộng Hòa đã chẳng ngó ngàng gì đến ông. Trả lời tờ Post, ông nói “Chúng tôi cảm thấy quả là đã bị bỏ quên,” và có ý nói là sự giúp đỡ tài chánh ít ỏi vào tuần lễ cuối “có thể hại nhiều hơn lợi. Chúng tôi đang vận động với chiêu bài cải tổ.”

Mà quả là chính trị ở New Orleans cần thay đổi. Nhân vật đương nhiệm, Dân Biểu William J. Jefferson là người đã là đề tài chọc cười của các nhà hài hước với câu đùa “cold cash” (tiền lạnh) bởi FBI đã tìm thấy trong tủ lạnh của ông $90.000 và hiện đang bị cáo buộc về tội tham nhũng. Ấy vậy mà tất cả mọi người, kể cả hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đều nghĩ là ông Jefferson sẽ thắng bởi vì ông đã từng thắng chín lần rồi.

Trong bầu cử ở Hoa Kỳ, tiền vận động tranh cử là chuyện quan trọng. Ông John McCain thua ông Obama một phần chính là vì ông thiếu tiền. Vậy mà ngay cả trong khi đang bị cáo buộc tham nhũng, ông Jefferson đã vận động được $800,000 trong khi cho đến tháng 10 năm nay, ông Ánh chỉ chi ra vỏn vẹn có $47,000. Số tiền này là từ một tín dụng $70,000 ông vay riêng. Và mãi đến phút chót đảng Cộng Hòa mới mở hầu bao rút cho ông $50,000. Nhưng tất cả những điều đó đã không làm ông Ánh sờn lòng.

Mà điều đó cũng không có gì lạ. Tôi đã từng gặp ở các trại tỵ nạn Hồng Kông những người như ông Ánh hồi còn các trại tỵ nạn ở đó. Họ là những thanh niên gốc Việt đến từ khắp các nơi trên thế giới. Họ không có bao nhiêu tiền bạc hay phương tiện nhưng họ có niềm tin và từ tâm. Và họ đã làm tất cả những gì có thể làm được cho những đồng bào xấu số đang mắc kẹt trong các trại tỵ nạn kinh hoàng ở đó.

Công lý hẳn sẽ được bảo vệ với những vị luật sư như vậy.