Buông lỏng quản lý đất đai, công sản: Mảnh đất màu mỡ nuôi dưỡng tham nhũng, lãng phí

Lê Như Tiến

Luật còn ghi rõ chế tài: “Người nào thiếu trách nhiệm trong quản lý, để xảy ra vi phạm pháp luật về đất đai gây thiệt hại đến tài nguyên đất đai thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự”. Quy định trên cho thấy tính nghiêm minh của pháp luật.
 
Song trên thực tiễn, công tác quản lý đất đai hiện nay còn có khoảng cách rất xa so với các quy định của luật. Theo báo cáo mới nhất đề ngày 26-3-2009 của Tổng cục Quản lý đất đai thuộc Bộ Tài nguyên-Môi trường: Tình hình quản lý, sử dụng đất hiện nay còn nhiều bất cập, quản lý chưa chặt chẽ, sử dụng kém hiệu quả, còn để xảy ra nhiều tiêu cực. Trong số 7.507.318 ha đất nhà nước giao cho các tổ chức, thì có tới hàng trăm ngàn hécta đất sử dụng không đúng mục đích, bị lấn chiếm, cho thuê, cho mượn trái phép, chuyển nhượng trái pháp luật, thậm chí còn dùng “ma thuật” biến đất công thành đất tư, ở nhiều nơi đất bị hủy hoại, hoang hóa...

Tình trạng buông lỏng quản lý đất đai đã gây nên những hiệu ứng xã hội bất thuận, đó là trên 80% ý kiến kiến nghị của cử tri và hơn 85% đơn thư khiếu nại tố cáo thuộc về lĩnh vực đất đai, nhà cửa, đền bù, giải phóng mặt bằng.

Do bức xúc của cử tri, do những cảnh báo của dư luận xã hội và sự phản ánh đa chiều của các phương tiện thông tin đại chúng, trong những ngày đầu tháng 5 này, UBND TP Hà Nội đã đề xuất thu hồi 104 cơ sở nhà đất sử dụng không đúng mục đích, kém hiệu quả hoặc vi phạm các quy định về pháp luật để bán đấu giá nộp ngân sách nhà nước hoặc được chuyển mục đích sử dụng cho các công trình phúc lợi xã hội.

Tại TPHCM có tới hơn 96 triệu m2 đất và các công trình gắn liền với đất, tọa lạc ở những vị trí “đắc địa” do các cơ quan trung ương và địa phương, các doanh nghiệp nhà nước quản lý cũng rơi vào tình trạng trên, như cho thuê giữ xe, rửa xe, gara ô tô, dịch vụ ăn uống, nhà hàng, kinh doanh phế liệu, hoặc xây tường bao chiếm dụng đất để cỏ mọc um tùm nhiều tháng nhiều năm gây lãng phí cả trăm ngàn tỷ đồng của nhà nước, trong khi người dân thiếu đất canh tác.

Để có đất cho 76 dự án sân golf đã và đang phát triển thì phải dành 23.832 ha, trong đó có 9.487 ha đất nông nghiệp, đất trồng lúa nước, trong khi hầu hết các dự án sân golf chỉ dành diện tích bằng 30%-50% cho sân golf còn lại để làm biệt thự, nhà ở, trung tâm dịch vụ thương mại, kinh doanh bất động sản.

Chúng ta không khỏi giật mình khi Thường trực Ban chỉ đạo kiểm kê quỹ đất của TPHCM công bố ngày 10-2-2009: Tại thành phố có 348 khu đất với 1.170 ha bị bỏ hoang, 285 khu với 78,8 ha cho thuê trái phép, 65 khu với 52,12 ha cho mượn trái pháp luật bao gồm cả tài sản gắn liền trên đất. Chỉ riêng quận 8 trong tổng số 159 kho bãi với diện tích 435.000m2 chỉ có 57 kho bãi, với 174.000m2 được sử dụng đúng mục đích...

Ngày 12-4-2009, Cục Công sản, Bộ Tài chính đã tham mưu đề xuất thu hồi 31 cơ sở nhà đất với 50 mặt bằng của Tổng công ty Lương thực miền Nam, trị giá hàng ngàn tỷ đồng. Thử hỏi nếu rà soát lại quỹ đất giao cho hàng trăm doanh nghiệp nhà nước, hàng chục bộ ngành, hàng ngàn đơn vị ở trung ương và địa phương thì sẽ phát hiện lãng phí biết bao đất công, trị giá bao nhiêu trăm ngàn tỷ đồng?

Tình trạng quản lý công sở, nhà công vụ, nhà biệt thự cũng diễn ra tương tự: Hàng trăm ngàn mét vuông trụ sở cơ quan, hàng ngàn nhà biệt thự tại các đô thị lớn bị “biến dạng” nghiêm trọng, đang trở thành “chung cư” chắp vá, cơi nới, manh mún, thiếu thẩm mỹ, khối tài sản khổng lồ hữu hình và là di sản văn hóa kiến trúc của nhà nước đang bị xâm hại, bị chiếm dụng trái pháp luật.

Giá như Chính phủ chỉ đạo quyết liệt để thu hồi số “đất vàng”, “nhà ngọc” đang hàng ngày hàng giờ ngang nhiên bị chiếm đoạt, bị sử dụng sai mục đích, hoặc hàng ngàn hécta đất bị hoang hóa do hậu quả của các dự án treo “xuyên thế kỷ” để đưa vào đấu giá quyền sử dụng đất nộp ngân sách nhà nước thì chúng ta không bị tổn thất tài sản công nhiều đến như thế.

Trong khi đó, việc xây nhà công vụ cho giáo viên, ký túc xá cho sinh viên, cho bệnh viện, trường học, trạm y tế, cho các thiết chế văn hóa, nhà ở cho người nghèo, nhà ở xã hội... hiện đang từng phút từng giờ trông chờ quỹ đất. Với quyết tâm cao như hiện nay thì dự kiến tới năm 2015 mới có khoảng 60% sinh viên các cơ sở đào tạo và 50% công nhân lao động tại các khu công nghiệp mới được đáp ứng chỗ ở. Hiện nay, tỷ lệ này mới chỉ khoảng 20%-22%.

Xin dẫn chứng số liệu từ 2 cơ quan quản lý giáo dục đào tạo tại thủ đô Hà Nội và TPHCM: Ở Hà Nội, để đạt diện tích các trường chuẩn quốc gia, riêng hệ mầm non và phổ thông còn cần 1.500.000m2 đất cho 8 quận nội thành. TPHCM để đạt diện tích các trường chuẩn còn cần tới 4.874.000m2 đất. Vừa qua UBND TPHCM đã có quyết định thu hồi 2.899.000m2 đất sử dụng không hiệu quả, sai mục đích để xây dựng các trường chuẩn quốc gia trong 5 năm tới.

Lỏng lẻo trong quản lý đất đai và tài sản công gắn liền với đất không những gây thất thoát lãng phí nguồn lực to lớn của xã hội mà còn là mảnh đất màu mỡ nuôi dưỡng tham nhũng, lãng phí, là môi trường tha hóa cán bộ công chức, là nguyên nhân làm hỏng, làm mất cán bộ và là thách thức lớn trong việc thực thi pháp luật về phòng chống nham nhũng, thực hành tiết kiệm chống lãng phí, luật quản lý, sử dụng tài sản nhà nước mà Quốc hội mới ban hành.

Hơn lúc nào hết, chúng tôi đề nghị Chính phủ, các cơ quan chức năng của Chính phủ ráo riết vào cuộc, tổng rà soát lại toàn bộ quỹ đất, quỹ nhà, tài sản công trên cả nước, có các giải pháp trước mắt và lâu dài, chấn chỉnh sai phạm, lập lại trật tự trên mặt trận này.

Đặc biệt là cần xác định rõ “địa chỉ” của trách nhiệm thuộc về cá nhân, cơ quan nào thay cho cụm từ “chúng ta” lâu nay vẫn thường dùng trong các báo cáo.