Kiên Giang tên thật là Trương Khương Trinh, bút hiệu khác Hà Huy Hà, sinh ngày 17.2.1929 tại Rạch Giá và hiện còn sống tại Sài Gòn.

Ông là một nhà báo và văn thi sĩ nổi tiếng của miền Nam. Ngoài ra ông còn là tác giả nhiều tuồng cải lương như Người đẹp bán tơ về tích Lưu Bình và Dương Lễ, và bài ca vọng cổ như Ðội gạo đường xa do Hữu Phước ca, Trái gùi Bến Cát do Thanh Sơn trình bày. Thơ của ông mang một nét đặc thù miền Nam và nhiều bài đã được phổ biến rộng rãi. Như Nguyễn Bính, nhiều câu thơ của ông trở thành quen thuộc, phổ thông với quần chúng đến độ đương nhiên, không cần nhớ đến tên tác giả. Thí dụ như các câu:

“Muối Bạc Liêu mặn tình biển cả
Tiêu Hà Tiên nồng ý quê hương”

“Lạy Chúa con là người ngoại đạo
Nhưng tin có Chúa ở trên cao
Trong lòng con, giữa màu hoa trắng
Cứu rỗi linh hồn con Chúa ơi!!”

Tác phẩm đã xuất bản là hai tập thơ: Hoa trắng thôi cài trên áo tím (1962) và Lúa sạ miền Nam (1970).

Ông chuyên viết về các đề tài miền Nam, nơi ông đã sinh ra và lớn lên. Kiên Giang yêu từng nơi từng chỗ của mảnh đất phù sa trù phú, từng cây trái, món ăn của vùng đất mới. Ông yêu những người dân chất phác, thuần lương. Ông đem nhiều địa danh, đặc sản của miền quê lành nước ngọt vào thơ văn. Đọc thơ Kiên Giang ta thấy cả một vùng quê hương trải dài trước mắt, thấy cả tấm lòng hiền hòa của một người ôm ấp, gắn bó với quê hương.

“Hoa trắng thôi cài trên áo tím” là bài thơ nổi tiếng nhất của Kiên Giang. Bài thơ kể lại một mối tình học trò ngây thơ nhưng thơ mộng giữa một cô gái có đạo và một người trai ngoại đạo. Chàng từ cổng trường rụt rè nhìn nàng trong tà áo tím mỗi lần tan lễ nhà thờ. Cùng về một lối nhưng lời thương chưa một lần dám ngỏ. Cho đến một ngày nàng lên xe hoa về nhà chồng, chàng ở lại ngơ ngẩn nhìn theo trong tiếng chuông nhà thờ vang đổ. Giặc vào xóm đạo, xâm chiếm nhà thờ. Chàng ra thân chống giữ, bảo vệ quê hương.

Một điều bất ngờ là câu chuyện tình đến đây đi ra hai ngã. Không phải là hai cuộc đời riêng rẽ của chàng và nàng. Tác giã đã làm một việc có lẽ là độc nhất vô nhị trong lịch sử thi ca của Việt Nam, chỉ thấy trong cách làm phim tại Hollywood. Ông Kiên Giang đã cho câu chuyện tình hai kết cục hoàn toàn khác nhau.

Bài “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” được làm lần đầu tiên tại Bến Tre vào ngày 14-11-1957. Trong bài nầy, sau ba năm theo chồng cô gái chết đi và quan tài được đưa trở về xóm đạo. Chuông nhà thờ lại vang lên đưa tiễn nàng ra đi mãi mãi với vòng hoa tang trắng và nỗi tiếc thương vô hạn của người ở lại.

(Các đoạn chữ in nghiêng là những đoạn khác nhau giữa hai bài thơ)

HOA TRẮNG THÔI CÀI TRÊN ÁO TÍM

(Tâm tình của người trai ngoại đạo đối với cô gái có đạo)

Lâu quá không về thăm xóm đạo
Từ ngày binh lửa cháy không gian
Khói bom che lấp chân trời cũ
Che cả người thương, nóc giáo đường

Mười năm trước, em còn đi học
Áo tím điểm tô đời nữ sinh
Hoa trắng cài duyên trên áo tím
Em là cô gái tuổi băng trinh

Trường anh ngó mặt giáo đường
Gác chuông thương nhớ lầu chuông
U buồn thay! chuông nhạc đạo
Rộn rã thay! chuông nhà trường

Lần lữa anh ghiền nghe tiếng chuông
Làm thơ sầu mộng dệt tình thương
Để nghe khe khẻ lời em nguyện
Thơ thẩn chờ em trước thánh đường.

Mỗi lần tan lễ, chuông ngừng đổ
Hai bóng cùng đi một lối về
E lệ, em cầu kinh nho nhỏ
Thẹn thuồng, anh đứng lại không đi

Sau mười năm lẻ, anh thôi học
Nức nở chuông trường buổi biệt ly
Rộn rã từng hồi chuông xóm đạo
Tiễn nàng áo tím bước vu quy

Anh nhìn áo cưới mà anh ngỡ
Chiếc áo tang liệm một khối sầu
- Hoa trắng thôi cài trên áo tím
Thôi còn đâu nữa tuổi băng trinh

Em lên xe cưới về quê chồng
Dù cách đò ngang cách mấy sông
Anh vẫn yêu người em áo tím
Nên tình thơ ủ kín trong lòng

Từ lúc giặc ruồng vô xóm đạo
Anh làm chiến sĩ giử quê hương
Giữ màu áo tím, người yêu cũ
Giữ cả lầu chuông, nóc giáo đường.

Mặc dù em chẳng còn xem lễ
Ở giáo đường u tịch chốn xưa
Anh vẫn giữ lầu chuông gác thánh
Nghe chuông truy niệm mối tình thơ

Màu gạch nhà thờ còn đỏ thắm
Như tình nồng thắm thuở ban đầu
Nhưng rồi sau chuyến vu quy ấy
Áo tím nàng thơ đã nhạt màu

Ba năm sau chiếc xe hoa củ
Chở áo tím về trong áo quan
Chuông đạo ngân vang hồi vĩnh biệt
Khi anh ngồi kết vòng hoa tang

Anh kết vòng hoa màu trắng lạnh
Từng cài trên áo tím ngây thơ
Hôm nay vẫn đóa hoa màu trắng
Anh kết tình tang gởi xuống mồ

Lâu quá không về thăm xóm đạo
Không còn đứng nép ở lầu chuông
Nhưng khi chuông đổ anh liên tưởng
Người cũ cầu kinh giữa giáo đường

“Lạy Chúa! con là người ngoại đạo
Nhưng tin có Chúa ngự trên trời”
“Trong lòng con, giữa màu hoa trắng
Cứu rỗi linh hồn con Chúa ơi!!”.

Bến Tre, 14-11-1957

Khoảng sáu tháng sau, vào ngày 28-05-1958 tại Gia Ðịnh, không biết vì một lý do gì tác giả đã sữa đổi đoạn kết của bài thơ. Chàng trai đã hy sinh trong lúc chiến đấu chống giặc. Nàng thương tiếc người bạn đồng song nay không còn nữa. Ðặt trên nắp cỗ quan tài một cành hoa trắng, nàng theo xe tang đưa tiễn chàng giữa tiếng chuông nhà thờ ngân đổ.

HOA TRẮNG THÔI CÀI TRÊN ÁO TÍM

Lâu quá không về thăm xóm đạo
Từ ngày binh lửa cháy quê hương
Khói bom che lấp chân trời cũ
Che cả người thương, nóc giáo đường

Mười năm trước, em còn đi học
Áo tím điểm tô đời nữ sinh
Hoa trắng cài duyên trên áo tím
Em là cô gái tuổi băng trinh

Quen biết nhau qua tình lối xóm
Cổng trường đối diện ngó lầu chuông
Mỗi lần chúa nhật em xem lễ
Anh học bài ôn trước cổng trường

Thuở ấy anh hiền và nhát quá
Nép mình bên gác thánh lầu chuông
Để nghe khe khẽ lời em nguyện
Thơ thần chờ em trước thánh đường

Mỗi lần tan lễ, chuông ngừng đổ
Hai bóng cùng đi một lối về
E lệ, em cầu kinh nho nhỏ
Thẹn thuồng, anh đứng lại không đi

Sau mười năm lẻ, anh thôi học
Nức nở chuông trường buổi biệt ly
Rộn rã từng hồi chuông xóm đạo
Tiễn nàng áo tím bước vu quy

Anh nhìn áo cưới mà anh ngỡ
Chiếc áo tang liệm một khối sầu
Hoa trắng thôi cài trên áo tím
Giữ làm chi kỷ vật ban đầu

Em lên xe cưới về quê chồng
Dù cách đò ngăng cách mấy sông
Vẫn nhớ bóng vang thời áo tím
Nên tình thơ ủ kín trong lòng

Từ lúc giặc ruồng vô xóm đạo
Anh làm chiến sĩ giử quê hương
Giữ tà áo tím màu hoa trắng
Giữ cả trường xưa nóc giáo đường
Giặc chiếm lầu chuông xây gác súng
Súng gầm rung đổ gạch nhà thờ
Anh gom gạch đổ xây tường lũy
Chiếm lại lầu chuông giết kẻ thù

Nhưng rồi người bạn cùng trang lứa
Đà chết hiên ngang dưới bóng cờ
Chuông đổ ban chiều, em nức nở
Tiễn anh ra khỏi cổng nhà thờ

Hoa trắng thôi cài trên áo tím
Mà cài trên nắp cỗ quan tài
Điểm tô công trận bằng hoa trắng
Hoa tuổi học trò mãi thắm tươi

Xe tang đã khuất nẻo đời
Chuông nhà thờ khóc… tiễn người ngàn thu
Từ đây, tóc rũ khăn sô
Em cài hoa trắng trên mồ người xưa.

Gia Định, 28-05-1958

Cho đến nay Kiên Giang vẫn chưa lên tiếng về lý do tại sao ông đã viết lại kết cục của bài thơ. Một điều lý thú là cả hai bài đều vẫn lưu hành song song với nhau dù bài sau (28-05-1958) được phổ biến nhiều hơn và đã được phổ nhạc, gần đây nhất là bài “Chuyện tình hoa trắng” do Như Quỳnh hát.

Xin mời quý độc giả thưởng thức nhạc phẩm "Hoa Trắng Thôi Cài Trên Áo Tím" do Hoàng Oanh ca.